‘Een hersenaandoening of hersenletsel heeft een enorme impact op systemen om de patiënt heen’, zegt Peter Smits. Hij is verbonden aan de poliklinische revalidatie-afdeling van de Sint Maartenskliniek in Nijmegen en komt veel systemen tegen waarin stress en boosheid de overhand hebben genomen. ‘Vaak zeggen naasten dat het niet zozeer de cognitieve veranderingen van de patiënt zijn waar ze last van hebben, maar van het beperkte inzicht in het veranderde functioneren van diegene. De patiënt vindt het vaak moeilijk te (h)erkennen dat hij bijvoorbeeld dingen niet onthoudt, waardoor hij toezeggingen doet die hij niet meer waar kan maken. Bijvoorbeeld over het halen van een boodschap, die hij vergeet. Dat leidt makkelijk tot verhitte discussies binnen het systeem. Als dat vaak gebeurt, vertroebelt een relatie. Maar de veranderingen door hersenletsel brengen vaak ook bezorgdheid en pessimisme over de toekomst met zich mee bij naasten, en meer stress doordat zij meer taken op zich moeten nemen’, zegt Smits.
Naasten als co-therapeut
Het is een beeld dat ook Rudolf Ponds, hoogleraar Medische Psychologie bij het MUMC in Maastricht, herkent. ‘Die rollator of geheugenproblemen: daar kunnen naasten zich vaak relatief gemakkelijk op instellen. Maar de veranderingen in gedrag zijn van een andere orde. Vooral de emotionele afstomping die je vaak ziet bij hersenletsel holt relaties met partner en kinderen langzaam uit. Het zijn meestal naasten die aan de bel trekken, die de meeste lijdensdruk ervaren. Vaak kom je als therapeut pas in beeld als de situatie al geëscaleerd is, als er al iets kapot is in de relatie. Dat is te herstellen, maar dat is zeker bij hersenletsel een hele uitdaging. Juist omdat je in systeemtherapie twee mensen wilt leren kijken naar wat hun emoties en gedrag bij de ander teweegbrengen; dat is door het kapotte brein erg lastig voor patiënten. Het zijn hele pijnlijke, schrijnende processen voor patiënt en naasten. Het is belangrijk om als behandelaar altijd die naasten mee te nemen; zie hen als je co-therapeuten die thuis voortzetten wat jij in de spreekkamer opstart.’
Bewezen interventie
Emotionally Focused Therapy (EFT) is een van de systeeminterventies die uitkomst kan bieden bij relaties die veranderd zijn door hersenletsel of een hersenaandoening. Smits: ‘Bij EFT draait het om weer in verbinding komen met elkaar. De interventie heeft zich in behandeling van problemen in ‘normale’ partnerrelaties al bewezen, maar de toepassing ervan in het werkveld van de neuropsychologie staat nog in de kinderschoenen. De spreker op ons seminar, Giles Yeates, klinisch neuropsycholoog en relatietherapeut, gaat daar verder op in. Hij legt in het seminar bovendien interessante verbanden tussen neuropsychologische aandoeningen, de sociale cognitie en hechtingstheorieën. Ook gaat hij in op interventies en tools die we als psycholoog al kennen, maar nog zo weinig toepassen in de neuropsychologie.’
Seminar
Tijdens het seminar komen niet alleen wetenschappelijke inzichten aan bod over systeeminterventies als EFT binnen de neuropsychologie, bezoekers leren er ook hoe zij die kunnen toepassen in hun dagelijkse praktijk. Ponds verwacht daarnaast veel onderlinge leer-ervaringen: ‘Op het seminar krijgen behandelaars de kans om practise based ervaringen uit de spreekkamer met elkaar te delen. Er zal veel herkenning zijn, want we lopen allemaal tegen dezelfde zaken aan bij deze patiëntenpopulatie. Dit is een mooie kans om elkaar te helpen en inspireren’, zegt hij. Doelgroep van het seminar zijn klinisch neuropsychologen, maar ook klinisch en Gz-psychologen uit de revalidatiezorg en ouderenzorg.
