Kim Turksma is jarenlang werkzaam in de ouderenpsychiatrie. Hoewel ze tussendoor wel wat uitstapjes naar andere doelgroepen heeft gemaakt, keert ze altijd terug bij haar, naar eigen zeggen, ‘eerste liefde’. Op dit moment is Turksma werkzaam op de afdeling Ouderenpsychiatrie bij Altrecht. Bij de RINO Groep verzorgt zij de post-hbo cursus ‘Herkennen en begeleiden van traumagerelateerde klachten bij ouderen’ en de postacademische cursus ‘Diagnostiek en behandeling van traumagerelateerde klachten’.
Gemaskeerde presentatie
‘Uitgestelde PTSS, als gevolg van trauma’s die tot soms wel 60 jaar geleden hebben plaatsgevonden, is in de ouderenpsychiatrie geen uitzondering. Vaak is de oudere vastgelopen door een recente ingrijpende gebeurtenis, zoals een knie-operatie of het verlies van een partner. Dit maakt allerlei emoties los, ook van vroeger. Ineens kan de oudere niet meer op vertrouwde voet verder, omdat de coping die de oudere jarenlang op de been heeft gehouden, is weggevallen.
De klachten waarmee ouderen bij de hulpverlener komen, zijn anders dan bij volwassenen. Volwassenen met PTSS benoemen vaak klachten die rechtstreeks aan een ingrijpende gebeurtenis te linken zijn, zoals herbelevingen en nachtmerries. Ouderen vertonen een meer gemaskeerde presentatie in de vorm van apathie, vermijding, slaapproblemen of lichamelijke klachten.’
Voorkomen van onderdiagnostiek
‘Het stellen van de juiste diagnose is lastig. Enerzijds doordat ouderen zelf het vroegere trauma niet als oorzaak van de huidige problematiek herkennen. Anderzijds doordat de behandelfocus van de behandelaar te veel op het hier en nu is gericht.
‘Stel elk gegeven ter discussie om onderdiagnostiek van PTSS bij ouderen te voorkomen’
Interview met Kim Turksma
23 november 2020
Ouderen uiten traumagerelateerde klachten op een andere manier dan volwassenen. De gemaskeerde presentatie maakt het voor behandelaren moeilijk om (uitgestelde) PTSS op late leeftijd te herkennen. Om onderdiagnostiek te voorkomen, adviseert klinisch psycholoog Kim Turksma om juist bij deze doelgroep verder te kijken dan veranderingen in het hier en nu: ‘Elk gegeven is niet een gegeven. Dat moeten behandelaren ter discussie stellen.’
'De klachten waarmee ouderen bij de hulpverlener komen, zijn anders dan bij volwassenen.'
Kim Turksma
Bij ouderen ligt er vaak meer aan de gepresenteerde klachten ten grondslag. Daarom is het belangrijk dat behandelaren verder vragen dan wat er de afgelopen periode in iemands leven is gebeurd. Vraag bovendien door op dingen die de oudere zelf afdoet als iets kleins. Langdurige klachten, zoals jarenlang slecht slapen, kunnen voor ouderen ‘slechts’ een gegeven zijn. Stel dit soort gegevens ter discussie en betrek ook het systeem of mantelzorgers bij het stellen van de juiste diagnose.
Zelf vraag ik meestal doelgericht hoe iemands leven is verlopen en welke trauma’s iemand heeft; of iemand ooit iets ergs als geweld of seksueel misbruik heeft meegemaakt. Ja, dit zijn heel directe vragen, maar het voorkomt dat de norm ertussen komt. Maar zelden merk ik dat iemand het niet fijn vindt dat ernaar gevraagd wordt. Integendeel zelfs, het geeft mensen het gevoel dat hun levensverhaal serieus genomen wordt.’
Dankbaarheid
‘Er is veel onderzoek gedaan naar de gevolgen van traumagerelateerde klachten bij ouderen. Daaruit blijkt dat ouderen met traumagerelateerde klachten zieker zijn, meer in bed liggen door lichamelijke ziekte en hiervoor vaker bij een specialist terechtkomen. Zij blijken bovendien een beperkter sociaal netwerk te hebben en hun kwaliteit van leven gemiddeld lager te beschouwen dan andere ouderen.Tuurlijk zijn er ouderen die zich afvragen wat er na al die jaren nog aan het trauma gedaan kan worden of ze zitten er niet op te wachten om die beerput open te trekken. Ik leg dan uit dat traumabehandeling ook op latere leeftijd waardevol kan zijn. Trauma is bepalend voor de richting en keuzes in het leven, dat is niet te veranderen. En traumabehandeling is ook geen magisch middel, want het werkt niet voor iedereen (volledig), maar het kan de klachten wel verlichten. Achteraf zijn ze toch dankbaar en opgelucht, en zeggen ze: ‘Had ik dit maar 50 jaar eerder gedaan, dan had ik mijn leven heel anders ingericht.’’
Cursusaanbod: traumagerelateerde klachten bij ouderen
‘De tweedaagse postacademische cursus Diagnostiek en behandeling van traumagerelateerde klachten is voor professionals die werken met ouderen met traumagerelateerde klachten. Voor hulpverleners die al enige ervaring hebben opgedaan en hun kennis van de mogelijkheden willen verbreden of verdiepen volgens de meest recente wetenschappelijke inzichten.De ééndaagse post-hbo cursus Herkennen en begeleiden van traumagerelateerde klachten bij ouderen is bedoeld voor bijvoorbeeld POH-GGZ, verpleegkundigen en maatschappelijk werkers die de eerste signalering doen en ouderen begeleiden in de zoektocht naar hulp. Deze cursus maakt professionals wegwijs in het herkennen van traumagerelateerde klachten bij ouderen en het motiveren van mensen om hulp te zoeken.'