‘Iedereen heeft in potentie de mogelijkheid tot grensoverschrijdend gedrag, afhankelijk van de context en omstandigheden. Dit betekent niet dat mensen van nature slecht zijn, maar eerder dat bepaalde omstandigheden grensoverschrijdend gedrag kunnen uitlokken’, stelt Van de Kant.
Diagnostisch onderzoek
Verschillende factoren spelen een rol. ‘Emoties kunnen een grote invloed hebben, zoals beschermend optreden wanneer iemands kind wordt bedreigd. Deze reactie kan worden versterkt door persoonskenmerken zoals impulsiviteit, problemen met agressieregulatie en zelfs psychotische symptomen. Het is echter niet altijd zo dat er een onderliggende stoornis aanwezig moet zijn voor grensoverschrijdend gedrag.’ Van de Kant legt in deze podcast uit hoe dat zit.Wanneer een persoon wordt verdacht van een strafbaar feit kan deze zes weken in het Pieter Baan Centrum (PBC) worden geplaatst. Hier vindt een diepgaand multidisciplinair onderzoek plaats om te bepalen of de persoon psychopathologische verschijnselen vertoont en of deze ten tijde van het misdrijf aanwezig waren. Dit onderzoek is van cruciaal belang voor de rechtbank bij het bepalen van de mate van toerekeningsvatbaarheid en eventuele noodzaak voor een speciale maatregel zoals TBS. Van de Kant vertelt welke specialisten hierbij betrokken zijn, wat ze doen en wat voor interessante bevindingen dat oplevert.
Humaan beleid
Het beeld bestaat soms dat er meer aandacht uitgaat naar de verdachten en dingen die gruwelijk misgaan, dan naar slachtoffers en nabestaanden. ‘Het beveiligen van de maatschappij staat met stip bovenaan’, zegt Van de Kant. ‘Maar, daarna hebben we ook met elkaar afgesproken dat wij een humaan beleid in Nederland willen ten aanzien van gedetineerden. Dat mensen in principe een tweede kans verdienen.’Hij legt uit dat wanneer iemand iets gedaan heeft door een stoornis en als gevolg daarvan niet helemaal verantwoordelijkheid wordt gehouden voor het delict, de verdachte soms niet gestraft wordt, maar wel behandeling verdient. Dat kan de vorm van dwangbehandeling aannemen, zoals bij TBS. Dan wordt onderzocht of iemand veilig terug kan keren in de maatschappij. ‘Het bijzondere van TBS is, is dat deze maatregel elke keer verlengd kan worden.’
Het nut van hersenscans
Een hulpmiddel dat de laatste tijd steeds vaker ingezet wordt, is het maken van hersenscans bij mensen die worden onderzocht door justitie. Deze scans worden ingezet als er een vermoeden is van hersenschade die mogelijk een rol speelt in het delictgedrag van de verdachte. Van de reguliere bevolking heeft ongeveer 5% niet-aangeboren hersenletsel. Binnen de gevangenispopulatie ligt dit percentage echter rond de 35%, wat een opmerkelijk verschil is. Van de Kant: ‘Dat kan komen door mishandeling in de jeugd of betrokkenheid bij vechtpartijen. Drugsgebruik is ook een mogelijke oorzaak.’Hoe zit het dan met de impact van het ouder wordende brein en het vertonen van crimineel gedrag? Met betrekking tot de vergrijzende bevolking en de relatie tot criminaliteit is er nog geen specifiek onderzoek gedaan. Toch zijn er ouderen die voor het eerst in aanraking komen met justitie, zoals de 'afpersopa', een oudere man die werd veroordeeld voor het afpersen van John de Mol. Onderzoek toonde aan dat deze man frontotemporale dementie had, wat mogelijk zijn onverwachte (criminele) gedrag verklaart. Hij was voorheen nooit in aanraking met justitie geweest en had geen psychiatrische problemen gehad. Van de Kant benadrukt daarom nogmaals het belang van neurologisch onderzoek bij het evalueren van delinquent gedrag. ‘De veranderingen waren duidelijk zichtbaar op de scan en in zijn gedrag, iets wat zijn familie uiteindelijk ook herkende.’
Meer weten over de werkzaamheden en inzichten van drs. Thijs van de Kant met betrekking tot de forensische zorg? Luister naar deze aflevering van de RINO Groep Podcast.
